گيلان‌زمين از منظر تنوع طبيعي و اجتماعي، يكي از متنوع‌‌ترين استان‌هاي ايران به‌شمار مي‌آيد. حضور موقت و دائم اقوام مختلف در طول تاريخِ اين مرز و بوم، در كنار تنوع آب‌وهوايي، حوزه‌هاي جغرافيايي، منابع طبيعي و فرآورده‌هاي توليدي، گيلان را به سرزمين فرهنگ‌ها و آداب و سنن گوناگون بدل كرده است. كتاب گيلان در گذرگاه زمان، دربرگيرندۀ بخش عمده‌اي از اوضاع طبيعي و جغرافيايي گيلان و رويدادهاي مهم اجتماعي، سياسي، تاريخي و فرهنگي‌اي است كه بر فرهنگ و تاريخ اين سرزمين تأثير گذاشته است. جامع بودن كتاب از سويي، و اشراف و نكته‌بيني ابراهيم فخرايي از سوي ديگر، اين كتاب را به متني مهم در شناخت سرزمين گيلان و مردمان آن بدل كرده است.